Denizyıldızı ve Örümcek

    Derslerimde anlattığım bilgi hakimiyeti teorisinin bir yönünü daha akademik ve ayrıntılı olarak incelemek isteyenlere aşağıdaki yazı ve bağlantıyı takip etmelerini öneririm.
Faydalı olması dileğiyle...

http://www.gennaration.com.tr/yazarlar/denizyildizi-ve-orumcek/




    Ori Brafman ve Rod A. Beckstrom, Deniz Yıldızı ve Örümcek: Lidersiz Organizasyonların Önlenemez Başarısı adlı ufuk açıcı kitaplarında gayri merkezileşme ve internet arasındaki ilişkiyi çok veciz bir şekilde açıklıyor: “İster Fortune 500 şirketlerinden birine, isterse bir orduya veya bir topluluğa bakalım; doğal tepkimiz ‘burada sorumlu kim?’ diye sormak olacaktır. Bu kitap, kimse ‘sorumlu’ olmadığında, ortada hiyerarşi diye bir şey bulunmadığında ne olduğunu anlatır. Düzensizlik, hatta, kaos çıkacağını düşüneceksiniz. Ama farklı birçok arenada geleneksel liderlik mekanizmasının yokluğu, endüstriyi ve toplumu ters yüz eden güçlü grupların yükselmesine yol açıyor. Kısacası bu, etrafımızda fırtınalar koparan bir devrim. (…) Gayri-merkezileşme binlerce yıldır uyuyordu. Ama internetin ortaya çıkışı bu gücü serbest bıraktı, geleneksel iş dünyasını yerle bir etti, tüm sektörleri değiştirdi, birbirimizle kurduğumuz ilişkileri belirledi ve dünya politikasını etkiledi. Bir zamanlar zayıflık olduğu düşünülen, yapı, liderlik ve biçimsel örgütlenmenin yokluğu şimdi önemli bir değer haline geldi. Görünen o ki, kaotik gruplar yerleşik kurumlara meydan okuyor ve onları bozguna uğratıyor. Oyunun kuralları değişti.”
(The Starfish and the Spider: The Unstoppable Power of Leaderless Organizations, Penguin, 2006, HYPERLINK “http://www.starfishandspider.com/”)

    Brafman ve Beckstorm, kitaba adını veren Deniz Yıldızı ve Örümcek metaforlarını şöyle konumluyor: Örümcek, merkezileşmiş bir hayvandır; bacakları merkezi gövdesinden uzar; başını kesin, ölür… Deniz Yıldızı ise gayri-merkezi bir ağdır. Başı yoktur. Temel organları her bir kolda tekrarlanır. İkiye böldüğünüzde iki deniz yıldızınız olur…

Kitapta Aztekler ve İnkaların merkezi yönetimlerini kolaylıkla alt eden İspanyol Conquistadorların niçin Apaçiler karşısında yenilgiye uğradıkları, devasa müzik endüstrisinin nasıl olup da P2P ağları karşısında aynı kaderi paylaştığı gibi örneklerle gayri merkezileşmenin gücü anlatılıyor ve internetin bu gücün serbest kalmasında nasıl bir rol oynadığı ele alınıyor.

Brafman ve Beckstorm, ‘gayri merkezileşmenin sekiz ilkesi’ni şöyle sıralıyor: Saldırıya uğradığında, gayri merkezi bir organizasyon daha açık ve daha gayri merkezi hale gelme eğilimindedir; bir deniz yıldızını örümcek sanmak kolaydır; açık bir sistem merkezi istihbarata sahip değildir; istihbarat sistem boyunca yayılır; açık sistemler kolayca mutasyon geçirir; gayri merkezi organizasyonlar sizin içinize sızar; endüstri (veya ekosistem) gayri merkezileştikçe genel kâr oranı düşer; insanları açık bir sisteme koyun, otomatik olarak katkıda bulunmak isteyeceklerdir; saldırıya uğradıklarında, merkezi sistemler daha da merkezi olma eğilimindedir.

İspanyollar Apaçileri yenememiştir; devasa müzik endüstrisinin P2P ağlarını yenememesiyle aynı nedenden dolayı… Apaçiler de tıpkı P2P ağları gibi gayri merkezi bir biçimde organize olmuşlardır; liderleri, hiyerarşileri, karargâhları yoktur; bölünerek çoğalırlar; düğümler veya çemberler halinde organize olurlar ve mobildirler, yani sürekli hareket halindedirler. Buna ‘açık sistem’ adını verebiliriz. Gayri merkezi bir toplumun temel özellikleri olan esneklik, güç paylaşımı ve belirsizlik, merkeziyetçi bir toplumu yıkacak saldırılara karşı Apaçileri bağışıklı kılmıştır. Apaçiler kararlarını anlık olarak verirler ve uygularlar. Kararların verildiği bir ‘yer’ yoktur. Bu yüzden İspanyolların ‘altını al-lideri öldür’ stratejilerinin onlar üzerindeki etkisi sıfırdır.

Conquistadorların ölümcül hatası, müzik, film ve eğlence sektörü devlerinin 2005’te yaptığı hataya çok benziyor. MGM, Columbia, Disney, Warner Brothers, Atlantic Records, Capitol Records, RCA, BMG, Sony ve Virgin Records gibi devleri temsil eden prestijli avukat Don Verilli, 2005’te adı sanı duyulmamış küçücük bir şirkete, P2P hizmeti veren Grokster’e karşı, kullanıcılarına yasa dışı film ve müzik indirme imkânı sağladığı gerekçesiyle dava açmıştı. Çünkü endüstri, gelirlerinin yaklaşık %25’ini kaybetmişti. Ama İspanyol ordusu taktiği hiçbir zaman işe yaramadı. Endüstrinin zararı da korsan paylaşımın miktarı da büyüdü. Artık müzik üretiminin kendisi gayrimerkezi olmaya doğru gidiyor. Bir endüstrinin sonu gelmiş durumda. Tıpkı Conquistadorların sonunun gelmesi gibi… Bunu yapanlar gayri merkezi Apaçilerden, yani göçebe P2P ağlarından ve onları sırf istedikleri için izleyen kullanıcılardan başkası değil.

Artık devir, ağ yapısına sahip, dolayısıyla gayri merkezi, göçebe, kökleri, bağlantısı olmadan yayılabilen, ağ üzerinde sürekli geçici otonom muhalefet bölgeleri yaratabilen bilgi gerillalarının ve bu gerillaların güçlendirdiği lidersiz, gayri merkezi organizasyonların devri.

Dr. Özgür Uçkan
İstanbul Bilgi Üniversitesi İletişim Fakültesi